ĐIỀU TRỊ SẸO LỒI VÀ SẸO PHÌ ĐẠI

Phẫu thuật cắt sẹo

Phẫu thuật cắt sẹo là điều trị truyền thống đối với sẹo phì đại và sẹo lồi. Giai đoạn làm lành tổn thương có thể kéo dài hơn một năm, do đó việc cắt bỏ sẹo phì đại hoặc sẹo lồi cần được cân nhắc ít nhất sau 1 năm điều trị tổn thương ban đầu. Theo thời gian, sẹo phì đại có xu hướng thoái lui tự nhiên hoặc điều trị bảo tồn bằng cách tiêm steroid. Do đó, trong nhiều trường hợp, không cần phải thực hiện phẫu thuật cắt sẹo. Đối với sẹo lồi, phẫu thuật cắt sẹo sử dụng đơn trị thường dẫn đến những kết quả không như mong muốn. Để cải thiện hiệu quả sau điều trị phẫu thuật, liệu pháp kết hợp đa phương pháp như sử dụng steroid hoặc xạ trị có thể được thêm vào. Khi các bác sĩ phẫu thuật thực hiện cắt sẹo thường không băng vết thương chặt nhằm giảm sự hình thành các phản ứng viêm và do đó góp phần giảm tỷ lệ tái phát. Tỷ lệ tái phát của sẹo phì đại sau phẫu thuật cắt sẹo thấp, nhưng tỷ lệ tái phát của sẹo lồi sau phẫu thuật cắt sẹo là 45-100%.

Liệu pháp lạnh

Liệu pháp lạnh đã được sử dụng để điều trị các sẹo phì đại hoặc sẹo lồi dưới dạng đơn trị hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác như tiêm steroid tại vùng tổn thương. Các điều trị kết hợp của liệu pháp lạnh và tiêm triamcinolone cải thiện đáng kể các sẹo phì đại và sẹo lồi. Các hình thức phân bố của liệu pháp lạnh có thể thay đổi bao gồm phun xịt, phương pháp tiếp xúc hoặc phương pháp que tỏa lạnh bên trong vùng tổn thương. Phương pháp que tỏa lạnh trong vùng bị tổn thương cho thấy các kết quả tốt hơn phương pháp phun hoặc phương pháp trực tiếp, giúp quá trình tái biểu mô hóa diễn ra nhanh chóng. Cơ chế đề xuất của liệu pháp lạnh là sự hoại tử mô được gây ra bởi quá trình phá hủy mạch máu. Tỷ lệ thành công của liệu pháp lạnh từ 32-74% sau vài lần điều trị.

Xạ trị

Một số nghiên cứu đã cho thấy hiệu quả của xạ trị khi điều trị sẹo lồi. Cả 2 phương pháp xạ trị ngoài và xạ trị trong đã được sử dụng và nghiên cứu cho điều trị sẹo lồi. Xạ trị thường được tiến hành như điều trị bổ trợ 24-48 giờ sau phẫu thuật cắt sẹo và liều xạ trị khuyến cáo là 40 Gray (Gy) qua nhiều lần điều trị để giảm thiểu các tác dụng bất lợi. Cơ chế đề xuất của xạ trị cho điều trị sẹo lồi là chống lại quá trình hình thành mạch máu và hoạt động kháng lại nguyên bào sợi. Sự ức chế quá trình hình thành mạch máu làm giảm sự phân phối của các cytokin gây viêm, và sự ức chế liên tục hoạt động nguyên bào sợi làm giảm tổng hợp collagen, dẫn đến ức chế sự phát triển của sẹo lồi. Xạ trị có nguy cơ sẵn có là gây ung thư, do đó mặc dù nguy cơ thấp nhưng các vùng nhạy cảm với phóng xạ (bao gồm ngực và tuyến giáp) nên được điều trị sau khi có sự đồng ý cùng với các cảnh báo nguy cơ. Gần đây, các miếng dán có hoạt tính phóng xạ đã được sử dụng cho các bệnh ngoài da như ung thư da hoặc sẹo lồi. Các miếng dán phóng xạ sử dụng nhiều loại hạt nhân phóng xạ và có hiệu quả khác nhau cho điều trị sẹo lồi. Những miếng dán này thường được sử dụng kết hợp với các điều trị khác.

Điều trị laser

Phương pháp laser được đưa vào điều trị sẹo lồi vào những năm 1980, nhiều loại laser với các bước sóng khác nhau đã được nghiên cứu và báo cáo. Trong số này, laser phổ biến nhất được sử dụng để điều trị sẹo phì đại và sẹo lồi là laser nhuộm xung 585nm (PDL). Năng lượng được khuyến cáo là 6,0-7,5 J/cm² (kích thước điểm 7mm) hoặc 4,5-5,5 J/cm² (kích thước điểm 10mm), liệu trình điều trị cần thiết là 2-6 lần. Laser Nd: YAG 1064nm là một laser phổ biến để điều trị sẹo phì đại và sẹo lồi. Đối với laser này, năng lượng được khuyến cáo là 14 J/cm² (kích thước điểm 5mm) với liệu trình được lặp lại mỗi 3-4 tuần. Các phương pháp điều trị bằng laser làm bay hơi các mạch máu giúp các cytokin gây viêm mất đi khả năng hình thành sẹo lồi và sẹo phì đại, do đó ngăn chặn sự phát triển của các sẹo khác thường. Các tác dụng phụ có thể xảy ra của phương pháp laser bao gồm tăng sắc tố, giảm sắc tố, tạo vảy và ban xuất huyết.

Fluorouracil

5-FU là một loại thuốc được sử dụng chính để điều trị ung thư. Bằng cách tiêm vào tĩnh mạch, 5-FU có thể được sử dụng điều trị ung thư thực quản, dạ dày, tụy, ruột già, ngực và cổ tử cung. Nó cũng có thể được sử dụng ở dạng kem hoặc dung dịch tại chỗ cho điều trị dày sừng quang hóa và ung thư biểu mô tế bào đáy. Trong điều trị sẹo lồi, 5-FU cũng được sử dụng. Cơ chế được đề xuất là chống sự hình thành mạch máu, chống tăng trưởng nguyên bào sợi và chống biểu hiện của collagen type 1. Liệu pháp 5-FU được sử dụng đơn độc hoặc kết hợp với điều trị khác, tiêm tại vùng bị tổn thương là phương pháp ưu tiên sử dụng. Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm đau và loét. Một đánh giá hệ thống đã báo cáo tính hiệu quả của phương pháp là 45-96%.